“Này chư Tỳ khưu, có ba loại cảm thọ này. Ba loại gì? Cảm thọ lạc, cảm thọ khổ, và cảm thọ không khổ không lạc.
Cảm thọ lạc, này chư Tỳ khưu, nên được thấy là khổ;
Cảm thọ khổ nên được thấy như là một mũi tên;
Cảm thọ không khổ không lạc nên được thấy là vô thường.

“Khi một vị Tỳ khưu đã thấy cảm thọ lạc là khổ; cảm thọ khổ là mũi tên; và cảm thọ không khổ không lạc là vô thường, Vị ấy được gọi là Tỳ khưu thấy đúng với chánh kiến. Vị ấy đã đoạn tận tham ái, cắt đứt mọi xiềng xích, và bằng cách phá vỡ hoàn toàn ngã mạn, đã chấm dứt khổ đau.”

Người thấy lạc là khổ,
thấy khổ là mũi tên,
Đã thấy cảm thọ trung tính
(Loại không lạc không khổ)
Là vô thường, biến đổi
Chính là Tỳ khưu thấy đúng,
Người hiểu rõ cảm thọ.

Người hiểu rõ cảm thọ,
Vô nhiễm trong đời này,
An trú trong Chánh Pháp,
Khi thân hoại trú Pháp
Trí giả nan tư nghì.

Chú Thích

Cảm thọ lạc cần được thấy là khổ giống như người thấy được khổ trong cờ bạc hay sử dụng ma tuý. Nhất thời thì có cảm giác thoả mãn nhưng hệ luỵ thì vô cùng.

Cảm thọ khổ cần được thấy như mũi tên, hơn thế nữa là mũi tên độc. Mũi tên bắn vào da thịt tạo nên biết bao đau đớn trực tiếp.

Cảm thọ không khổ không lạc thoạt nghe như “một cõi bình an” vì không có xáo trộn tâm lý. Thế nhưng Đức Phật dạy cảm thọ không khổ không lạc vẫn là cảm thọ, có nghĩa là vẫn vô thường biến đổi dù là thứ “xả niệm lạc trú” trong thiền.

Phải có cái nhìn chân xác đối với cả ba cảm thọ để không bám chấp vào thọ. Từ đó không bị vướng vấp vào vòng lẫn quẩn của “xúc duyên thọ, thọ duyên ái”….

.Sớ Giải

 253. pañcame dukkhato daṭṭhabbāti vipariṇāmanavasena dukkhato daṭṭhabbā. sallatoti dukkhāpanavinivijjhanaṭṭhena sallāti daṭṭhabbā. aniccatoti adukkhamasukhā hutvā abhāvākārena aniccato daṭṭhabbā. addāti addasa. santanti santasabhāvaṃ.

253. Trong bài kinh thứ năm:

“Dukkhato daṭṭhabbā” – “Nên được thấy là khổ”: Nghĩa là: Do bản chất bị biến hoại (vipariṇāma), nên các cảm thọ phải được quán thấy là khổ. Ví dụ: Lạc thọ tuy dễ chịu nhưng không bền, bị thay đổi  là khổ về bản chất.

“Sallato” – “(Khổ thọ) nên được thấy như là một mũi tên”:Vì có tính chất đâm thấu, gây đau nhức, gây tổn thương – giống như một mũi tên đang ghim vào thân tâm. Đây là một ẩn dụ thể hiện tính sắc bén, khó chịu, và nguy hại của cảm thọ khổ.

“Aniccatoti” – “Nên được thấy là vô thường”: Cảm thọ không lạc không khổ (xả thọ) có vẻ trung tính, yên lặng, Nhưng không bền chắc, rồi cũng sẽ diệt mất, Cho nên phải quán chiếu chúng dưới khía cạnh vô thường – vì cuối cùng chúng sẽ không hiện hữu (abhāvākārena).

“Addā”  nghĩa là: đã thấy (quá khứ của “passati” – thấy, quán sát).

“Santaṃ”  nghĩa là: tính chất an tĩnh, bình lặng của cảm thọ trung tính, nhưng dù an tĩnh vẫn là vô thường, nên không nên chấp thủ.

  Tỳ khưu Giác Đẳng dịch và biên soạn giáo trình

 __________________________________________

Bản dịch của Hoà thượng Thích Minh Châu

5. V. Cần Phải Quán Kiến (S.iv,207)

1-2) ...

3) -- Này các Tỷ-kheo, có ba cảm thọ này. Thế nào là ba? Lạc thọ, khổ thọ, bất khổ bất lạc thọ. Lạc thọ, này các Tỷ-kheo, cần phải thấy là khổ. Khổ thọ cần phải thấy là mũi tên. Bất khổ bất lạc thọ cần phải thấy là vô thường.

4) Khi nào, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo thấy được lạc thọ là khổ, thấy được khổ thọ là mũi tên, thấy được bất khổ bất lạc thọ là vô thường; thời này các Tỷ-kheo, đây gọi là Tỷ-kheo có chánh kiến, ái được đoạn tận, kiết sử được hủy hoại. Với minh kiến chơn chánh đối với ngã mạn, vị ấy đoạn tận khổ đau.

1) Ai thấy lạc là khổ,
Thấy khổ là mũi tên,
Với bất khổ bất lạc,
Thấy thọ là vô thường,
Tỷ-kheo ấy chánh kiến,
Liễu tri các cảm thọ.

2) Vị ấy liễu tri thọ,
Hiện tại không lậu hoặc,
Mạng chung, bậc Pháp trú,
Ðại trí vượt ước lường.