Tattha tayo addhā dvādasaṅgāni vīsatākārā tisandhi catusaṅkhepā tīṇi vaṭṭāni dve mūlāni ca veditabbāni.

Ở đây, có ba giai đoạn, mười hai nhân tố, hai mươi phương diện, ba sự liên kết, bốn nhóm, ba vòng luân hồi, và hai gốc rễ cần được hiểu.

Ba Giai Đoạn

Kathaṃ? Avijjāsaṅkhārā atīto addhā, jātijarāmaraṇaṃ anāgato addhā, majjhe aṭṭha paccuppanno addhāti tayo addhā.

Thế nào là ba giai đoạn?

Vô minh và hành thuộc về quá khứ; sinh và lão tử thuộc về tương lai; tám nhân tố ở giữa thuộc về hiện tại. Do vậy, có ba giai đoạn.

Chú Thích
Khi mười hai nhân tố được phân chia thành ba giai đoạn thời gian, điều này chỉ là một phương pháp trình bày để minh họa cấu trúc nhân duyên của vòng luân hồi. Điều này không có nghĩa là các nhân tố thuộc về một giai đoạn nhất định chỉ hoạt động trong giai đoạn đó mà không ảnh hưởng đến những giai đoạn khác. Thực tế, mười hai nhân tố luôn hiện diện cùng nhau trong bất kỳ một đời sống nào, chúng có mối quan hệ tương tác lẫn nhau, như sẽ được giải thích trong §7.

Mười Hai Nhân Tố

Avijjā saṅkhārā viññāṇaṃ nāmarūpaṃ saḷāyatanaṃ phasso vedanā taṇhā upādānaṃ bhavo jāti jarāmaraṇanti dvādasaṅgāni.

(1) Vô minh, (2) hành, (3) thức, (4) danh-sắc, (5) sáu xứ, (6) xúc, (7) thọ, (8) ái, (9) thủ, (10) hữu, (11) sinh, (12) lão tử.
Các thuật ngữ như sầu, bi, khổ, ưu, não được xem là hậu quả phụ của sinh.

§7 Bốn Nhóm

Sokādivacanaṃ panettha nissandaphalanidassanaṃ.

Avijjāsaṅkhāraggahaṇena panettha taṇhupādānabhavāpi gahitā bhavanti, tathā taṇhupādānabhavaggahaṇena ca avijjāsaṅkhārā, jātijarāmaraṇaggahaṇena ca viññāṇādiphalapañcakameva gahitanti katvā –

Atīte hetavo pañca, idāni phalapañcakaṃ.
Idāni hetavo pañca, āyatiṃ phalapañcakanti;
Vīsatākārā tisandhi, catusaṅkhepā ca bhavanti.

Ở đây, khi nói đến vô minh và hành, thì ái, thủ, và hữu cũng được bao gồm. Tương tự, khi nói đến ái, thủ, và hữu thì vô minh và hành cũng được bao gồm. Khi nói đến sinh và lão tử thì năm quả (thức, danh-sắc, sáu xứ, xúc, thọ) cũng được bao gồm. Do đó, có:

1. Năm nhân tố nhân quá khứ,
2. Năm quả trong hiện tại,
3. Năm nhân tố nhân trong hiện tại,
4. Năm quả trong tương lai.
Do vậy, có hai mươi phương diện, ba sự liên kết, và bốn nhóm.

Chú Thích
Khi vô minh chưa được từ bỏ, ái và thủ chắc chắn sẽ khởi sinh. Và khi ái và thủ khởi sinh, chúng có gốc rễ trong vô minh. Hơn nữa, thuật ngữ "hành" và "hữu" đều chỉ cùng một thực tại—đó là ý nghiệp. Do đó, khi một nhóm thuật ngữ được nhắc đến, nhóm còn lại cũng được hàm ý. Sinh và lão tử không được liệt kê riêng trong hai mươi phương diện vì chúng là đặc tính của danh-sắc, chứ không phải những thực tại tối hậu. Các thực tại mà chúng thuộc về là năm nhân tố từ thức đến thọ (3-7).

Ba sự liên kết tồn tại giữa:

1. Nhân quá khứ và quả hiện tại (2-3),
2. Quả hiện tại và nhân hiện tại (7-8),
3. Nhân hiện tại và quả tương lai (10-11).

§8 Ba Vòng Luân Hồi

Avijjātaṇhupādānā ca kilesavaṭṭaṃ, kammabhavasaṅkhāto bhavekadeso saṅkhārā ca kammavaṭṭaṃ, upapattibhavasaṅkhāto bhavekadeso avasesā ca vipākavaṭṭanti tīṇi vaṭṭāni.

Chú Thích
Trong Kinh Chánh Kiến (Sammādiṭṭhi Sutta, M.9), Tôn giả Xá-lợi-phất (Sāriputta) được hỏi về nguyên nhân của vô minh. Ngài trả lời rằng vô minh phát sinh từ lậu hoặc (āsavasamudayā avijjāsamudayo). Khi được hỏi về nguyên nhân của lậu hoặc, Ngài trả lời rằng lậu hoặc phát sinh từ vô minh (avijjāsamudayā āsavasamudayo). Vì lậu hoặc căn bản nhất chính là lậu hoặc vô minh (avijjāsava), nên lời dạy của Ngài ngụ ý rằng vô minh trong bất kỳ kiếp sống nào đều xuất phát từ vô minh trong kiếp trước. Điều này, về bản chất, xác lập vòng tái sinh là vô thủy (anādi), vì bất kỳ trạng thái vô minh nào cũng luôn dựa vào một đời sống trước đó, dẫn đến sự hồi quy vô hạn.